De oorlogstuba: oren van het leger

De ‘Japanse oorlogstuba’ is de bijnaam van een akoestisch detectieapparaat dat in de Eerste en begin Tweede Wereldoorlog werd gebruikt voor het opmerken van vijandig vliegtuiggeronk. Het apparaat dankt zijn bijnaam aan de sterke gelijkenis met het gelijknamige muziekinstrument. De oorlogstuba werd al snel vervangen door de komst van de veel effectievere radardetectie.

De Japanse keizer Hirohito inspecteert een batterij oorlogstuba’s (rond 1930).  

Tweeten

Achtbaantrap van Mutter & Genth

Als onderdeel van ‘Ruhr 2010’, het Duitse Ruhrgebied als culturele hoofdstad van Europa, is in Duisburg recentelijk de stellage van het kunstenaarsduo Heike Mutter en Ulrich Genth voltooid. Het kunstwerk ‘Tiger & Turtle – Magic Mountain’ is een op achtbanen geïnspireerde trapconstructie. Het kunstwerk is toegankelijk voor bezoekers en ’s nachts wordt deze ‘landschappelijke handtekening’ verlicht.

Tweeten

Schreeuw om vrijheid: protestactie in Den Haag tegen Loekasjenko's ijzeren hand

DEN HAAG, 27 DECEMBER

Wit-Russische kunstenaars protesteerden gisteren bij de Wit-Russische ambassade te Den Haag tegen de ijzeren hand waarmee de herkozen Wit-Russische president Loekasjenko demonstranten en oppositieleiders monddood heeft gemaakt. ‘We moeten iets doen’, aldus kunstenares Natalja Palkova*.

Tralies

De Wit-Russische actievoerders protesteerden in Den Haag tegen het buitensporige geweld dat op de avond van de negentiende december door de Wit-Russische Spetsnaz (speciale politietroepen) werd ingezet tegen de demonstranten. Daarnaast eisen zij de vrijlating van de gearresteerde oppositieleiders en de ruim 600 demonstranten die achter de tralies zitten.

De actievoerders droegen maskers met afbeeldingen van gearresteerde oppositieleiders. Natalja Palkova (Babroejsk, 1970): ‘In Londen en Berlijn zijn grote protestacties georganiseerd. In Nederland is het behoorlijk stil gebleven rond de verkiezingsfraude in Wit-Rusland. Daar moest verandering in komen. We zijn het niet eens met de huidige ontwikkelingen in ons land. ’

Geweld

Loekasjenko werd 19 december herkozen voor een vierde termijn. Uit de verklaring van de Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa (OVSE) nadat de verkiezingsuitslag bekend was gemaakt, blijkt dat de politie buitensporig geweld gebruikt tegen demonstranten. Op de verkiezingsavond demonstreerden in Minsk ruim dertigduizend mensen tegen de oneerlijke verkiezingen. Wit-Rusland staat bekend als de laatste dictatuur van Europa. Palkova is op de verkiezingsdag wel gaan stemmen op de Wit-Russische ambassade in Den Haag. ‘Ik wist dat een stem niet veel zou veranderen, maar niet gaan stemmen is geen oplossing.’

Verrassing

Toen de protestactie in Den Haag net was afgelopen kwam de politie een kijkje nemen.  Volgens de Wit-Russische ambassadeur Elena Gritsenko kwam de protestactie voor haar als een verrassing. ‘Normaal gesproken wordt toestemming gevraagd aan de politie voor dit soort acties. Wij worden dan vervolgens op de hoogte gesteld door de politie. De actie van vrijdag was voor ons volstrekt onverwacht. We hebben de politie gebeld en nagevraagd of toestemming was verleend aan deze actie. De politie had geen verzoek voor een protestactie ontvangen. We wisten niet wie deze mensen waren.’ Palkova kan dit bevestigen: ‘We hebben inderdaad geen toestemming gevraagd voor deze manifestatie, maar we wilden zo snel mogelijk in actie kunnen komen.’

Geheel natuurlijk

Volgens ambassadeur Gritsenko zijn de verkiezingen overeenkomstig de Wit-Russiche wet verlopen. Bovendien was de verkiezingsprocedure in overeenstemming met de verkiezingswetgeving die eerder dit jaar werd goedgekeurd door het Bureau voor Democratische Instellingen en Mensenrechten van de OVSE. ‘De uitslag van bijna 80% is eigenlijk heel natuurlijk’, aldus Gritsenko. ‘Een meerderheid van de oppositiekandidaten is onbekend bij de kiezers’. Dit is volgens Gritsenko niet te wijten aan staatscensuur. ‘De oppositiekandidaten hebben alle kansen gekregen in de media. Maar onder de huidige president zijn de salarissen en pensioenen gestegen en is er meer overheidssteun voor het grootbrengen van kinderen.’ ‘Ik wil graag de discussie aangaan met de Wit-Russische demonstranten die hier vrijdag op de stoep stonden’, aldus Gritsenko.  

Eenzijdig

Volgens ambassadeur Gritsenko was de demonstratie in Minsk niet toegestaan door de autoriteiten maar heeft de Wit-Russische politie de samenscholing van demonstranten op de verkiezingsavond desondanks niet proberen te hinderen. Pas toen de demonstranten niet langer vreedzaam protesteerden maar het verkeer begonnen te blokkeren en ramen van parlementsgebouwen in te gooien, is de politie in actie gekomen. ‘ De politie gebruikte waterkanonnen en traangas. Er zijn geen speciale middelen ingezet’, laat de ambassadeur weten. ‘De foto’s en video’s die in de media circuleren belichten het optreden van de politie te eenzijdig. Onder de betogers bevonden zich veel  jonge dronken jongens die niet eens weten waar ze voor vechten en die buitensporig geweld gebruiken. Wat zou de politie in Nederland doen wanneer demonstranten overheidsgebouwen bestormen?’.

De Nederlandse regering heeft geen contact gezocht met de Wit-Russische ambassade. Gritsenko: ‘Ik ga zelf deze week contact opnemen met de Nederlandse minister van Buitenlandse Zaken om tekst en uitleg te geven bij de Wit-Russische verkiezingen’.

Volgens Palkova zitten een aantal prominente oppositieleiders nog steeds vast. Als het aan Palkova ligt is de actie van afgelopen vrijdag in Den Haag niet de laatste. ‘Ik wil kijken of we nog meer kunnen doen’, zegt de Wit-Russische strijdlustig.

*Deze naam is fictief.
  

De actievoerders in Den Haag droegen maskers met afbeeldingen van de volgende gearresteerde oppositieleiders:

Vital Rymasheuski (1975); Christendemocraat, oprichter van de jeugdbeweging ‘Jong Front’ (Malady Front) die zich laat leiden door Christelijke waarden, op basis van democratie en een vrije markt.

Andrei Sannikov (1954); diplomaat, mensenrechtenactivist en voorvechter van een democratisch Wit-Rusland. Organiseerde vele protestacties in Wit-Rusland. Hij is verschillende keren gearresteerd, geslagen en vervolgd door het regime.

Mikola Statkevich (1956); sociaal-democraat, eerder al drie jaar in een werkkamp gezeten voor het organiseren van een protestactie tegen het referendum in 2004, waarbij Loekasjenko de wet naar zijn hand zette om zich opnieuw verkiesbaar te kunnen stellen.

Vladimir Nekliaev (1946); dichter en schrijver, was de eerste dissident van het culturele establishment die het land ontvluchtte om politieke redenen.

Protestactie voor de Wit-Russische ambassade in Den Haag

Tweeten

Honderdduizenden slachtkuikens vriezen dood in 'Krasnaja Poljana'

De eigenaar van een Russische kippenboerderij kan vanwege een aan hem opgelegde belastingschuld van circa zes miljoen roebel (circa 140.000 euro) niet langer het voer betalen voor zijn eendagskuikens. 400.000 kuikens zijn inmiddels een stille vriesdood gestorven toen dezen buiten in olievaten werden gedumpt. Nog eens 600.000 beesten zijn door ondervoeding gestorven en de resterende drie miljoen zullen ook worden geruimd als de belastingclaim van de overheid aan eigenaar Alexander Tsjetvjerikov overeind blijft. Tsjetvjerikov denkt dat de staat het met opzet op hem heeft gemunt omdat hij twee jaar geleden namens regionale zakenlieden een anti-corruptiecampagne leidde. Nu zouden regionale bonzen van de Poetin-partij Verenigd Rusland zich revancheren. De partij ontkent deze aantijgingen.

De kippenboerderij is gelegen in het plaatsje Studenik, op ruim honderd kilometer afstand van de stad Koersk, niet ver van de Oekraïense grens. Of de 1700 werknemers hun baan kunnen behouden is nog onzeker. 

Tweeten

Oost-Europese huzarenstukjes op Eurovisie Songfestivals

Oost-Europese landen onderscheiden zich op Eurovisie Songfestivals vaak met een karakteristieke smaak. Of het is kitsch waarbij ‘te’ kleurrijke types overdreven danspasjes combineren met aritmische muziek, of de mooiste schaars geklede dames worden ingezet om het liedje naar de achtergrond te verdrijven en de televoter zodoende om de tuin te leiden (enkele succesnummers daargelaten, zoals de Russische deelname met t.A.T.u. in 2009).

Het optreden van Verka Serduchka op het Eurovisie Songfestival van 2007 is weliswaar onovertroffen, maar hieronder toch nog enkele andere juweeltjes. 

Servië, Eurovisie Songfestival 2009 (Moskou).

Kwam spijtig genoeg niet voorbij de halve finale.

Tweeten

Malloot in glitterpak of Oekraïense folklore?

In 2007 nam ‘zij’ deel aan het Eurovisie Songfestival en eindigde op de tweede plaats, achter festivalwinnaar Servië. Verka Serduchka is de artiestennaam van Andrej Danilko (Poltova, 1973). Verka is een jolige figuur in fout glitterpak met kerstboompiek op het hoofd. Verka Serduchka zingt in het Soerzjyk, een Russisch-Oekraïense mengtaal. Met haar acts bereikt Verka inmiddels een schare van miljoenen fans.

Ballonborsten

Verka Serduchka is een andere wereld. Een creatuur als Verka is de directe belichaming van de denkbeeldige grens tussen West- en Oost-Europa. Een artiest als Serduchka begrijpen westerlingen niet en ‘we’ zijn geneigd het slecht te noemen. Die tweede plek op het songfestival, voor zover deze graadmeter mijn analyse niet ongeloofwaardig maakt, had Verka met name te danken aan de televoters uit Polen, Tsjechië, Wit-Rusland, Letland en Georgië. De televoters uit Andorra en Portugal moeten in een vlaag van verstandsverbijstering hebben gestemd, anders zouden de volle twaalf punten niet naar de guitige Verka met de ballonborsten zijn gegaan.

Identiteitscrisis

Maar wie het fenomeen Serduchka met dedain wil wegzetten als Oost-Europese camp en teken van slechte smaak komt bedrogen uit. Danilko creëerde zijn vrouwelijke evenknie in 1990, waarbij Verka toen nog een treinconducteur uit het Sovjettijdperk voorstelde. Langzaam liet hij haar evolueren tot een parodie op het kitscherige consumentisme van post-Sovjet Oekraïne. En dat levert een vermakelijk zelfbeeld op. Met de eerder genoemde mengtaal staat Serduchka bovendien voor een verpersoonlijking van de Oekraïense tweespalt; een Russische en een Oekraïense volksaard. Waar zij voorheen door Oekraïense nationalisten werd besmeurd vanwege haar grote populariteit onder Russen, is haar faam onder de Russen sinds 2004 sterk geslonken toen zij steun verleende aan de Oranjerevolutie van voormalig president Joesjtsjenko. De identiteitscrisis van Serduchka is er een van heel Oekraïne. Dit beeld plaatst deze 'clown in aluminiumfolie' toch in een veelzeggender daglicht. Helemaal als je in staat bent de stijve Wit-Russische dictator Aleksander Loekasjenko te verleiden tot een dansje.


Verka Serduchka vs Aleksander Loekasjenko

Verka Serduchka, Eurovisie Songfestival 2007 (voor het Songfestival is de songtekst meertalig)

Tweeten

Smakeloze Auschwitz-'teaser'

Gezocht: natuurlijk talent om vergassingsdood te acteren

Coen van Zwol (NRC Handelsblad) verwees onlangs naar de nieuwe film Auschwitz van de slechte Z-film regisseur Uwe Boll (1965). Volgens Boll begrijpt de jeugd van tegenwoordig niet meer de schone en aangrijpende beeldtaal die Spielberg gebruikte in Schindler’s List (1993). Nee, wil de echo van Auschwitz daadwerkelijk doorklinken naar toekomstige generaties dan moet het vernietigingsproces kraakhelder in beeld worden gebracht. Als vooraankondiging van zijn film Auschwitz staat een trailer op YouTube onder de ongepaste titel ‘teaser’. Kijk en huiver. De SS’er aan de deur van de gaskamer is regisseur Boll zelf.

Tweeten

Poolse doodskistenbouwer brengt sexy kalender uit

Onlangs stonden Moskouse studenten journalistiek volop in de belangstelling bij het uitbrengen van een sexy eerbetoon aan president Poetin in de vorm van een pin-up kalender (zie item in rechter kolom). Het lijkt alsof dit de Poolse doodskistenbouwer Lindner op een lumineus idee heeft gebracht. De firma Lindner, opererend vanuit Wągrowiec (op 50 km van Poznań), brengt zijn kisten onder de aandacht met een duistere pin-up kalender. Marketing op het scherpst van de snede of een kwestie van slechte smaak?

Snelle kisten

Bij een bezoekje aan de website van de firma Lindner ging een wereld voor mij open. Toegegeven, het was de eerste keer dat ik actief naar een website navigeerde van een doodskistenbouwer. De firma Lindner had in 2007 een omzet van 100.000 kisten. Hoewel ik de markt moeilijk kan overzien, ben ik geneigd dit een serieuze speler te noemen in de kistenbranche. Dat het om echte professionals gaat blijkt uit een promotiefilmpje op de website (zie onder). In een wervelende actiefilm wordt geïllustreerd hoe efficiënt de Lindnerkisten in elkaar worden gefabriekt. Je zou bijna vergeten dat het hier handel in de dood betreft. Fijnbesnaard is de Lindnerstrategie allerminst te noemen, maar met een productie van ruim 100.000 kisten per jaar heb je de markt toch goed begrepen.

Promotiefilmpje van de firma Lindner uit Wągrowiec

Lindner pin-up kalender (klik hier voor meer)

Tweeten

Ortsamtsbereich Prohlis: aangenaam betonrot

Besucher schwelgen in Erinnerungen an vergangene Zeiten

DER SPIEGEL ONLINE

Oost-Duitse steden spelen tegenwoordig gretig in op de Westerse Ost-fanatici die hunkeren naar plaatbeton, fletse jaren-70-kleuren, krakkemikkige balkons, sleetse trapportieken en sjofele raamdecoraties. Liefst gaat het de desbetreffende wijken ook nu economisch niet al te voor de wind en gaan bewoners gekleed in te strakke spijkerbroeken, groezelige leren jasjes, afzichtelijke overhemden en dito ‘zware’ brillen.  Enkele opgebroken straten, een haveloos Aldi- of Lidl-terrein in de kern van de wijk en een distelveldje kleden het tafereel mooi af. Het nog ‘opkomende’ Dresdense Prohlis is er zo een.

De Ostalgie is serious business. Van de gelikte Berlijnse trabis waarmee je gefêteerd wordt op de ultieme Ostalgietour tot comfortabele bustours waarmee je gezapig met een zakje nootjes de lusteloze eenheidsworst uit de tijd van Genosse Honecker  aan je voorbij kan laten trekken.

De ontsluiting van Prohlis verdient nog een marketingslag, maar de eerste tour wordt inmiddels aangeboden. Snuif snel aan de betonrot in Prohlis voordat deze verdwenen is.



Plattenbau in Dresden Prohlis

Tweeten

Mandelbrots dood doet Perec herleven

Benoît B. Mandelbrot

Met de dood van Benoît Mandelbrot (1924-2010), 14 oktober jongstleden, is een groot wiskundige heengegaan. De Fransman verwierf grote bekendheid met zijn fractaaltheorie: een meetkundige figuur die zelfgelijkend is, dat wil zeggen opgebouwd is uit delen die min of meer gelijkvormig zijn met de figuur zelf. Mandelbrots fractalen komen in het werk van zijn landgenoot George Perec (1936-1982) postuum tot leven. George Perec verromantiseerde theorieën en wetmatigheden tot vernuftige romans.

Een schilderij van een schilderijenverzameling; daarover handelt Perecs in 1979 gepubliceerde werk Een Kunstkabinet. Bierbrouwer Herman Raffke is kunstverzamelaar en bezit een schilderij van de schilder Heinrich Kürz waarop Raffke en zijn schilderijenverzameling zijn afgebeeld. Op dit schilderij staat ook voornoemd schilderij zelf afgebeeld. Hierdoor ontstaat een zogenaamd recursief fenomeen dat beter bekend is als het Droste-effect; een afbeelding die een verkleinde versie van zichzelf bevat. Recursie is een belangrijk principe in Mandelbrots fractalen.



Georges Perec

Perec gebruikt het Droste-effect als een mysterieus element in een novelle die vol staat met beschrijvingen van fictieve schilderijen, nauwkeurig gedocumenteerd met een register en plattegrond waarmee de lezer kan volgen welk schilderij op het schilderij van Kürz wordt besproken. Een Kunstkabinet leest als een ogenschijnlijk vervreemdende opsomming die fraai toewerkt naar een verrassend slot.

Het werk van Perec en geestverwanten, de zogenaamde Oulipianen, is doorwrochten van wetmatigheden en beperkingen (zogenaamde contraintes) die de schrijver zichzelf oplegt. In het fascinerende werk van Perec wordt de lezer in vaak meeslepend proza verleid tot het opspeuren van de verborgen wetmatigheden en beperkingen waarmee Perecs zijn schrijfproces bemoeilijkt. Soms is dat overduidelijk, zoals in bijvoorbeeld La Disparition (1969) waarin de letter ‘e’ niet voorkomt en Les Revenentes (1972) waarin de letter ‘e’ de enige voorkomende klinker is. In zijn werk Het leven een gebruiksaanwijzing zijn de contraintes moeilijker op te sporen en laat Perec zijn verhaal op zeer ingenieuze wijze leiden door de vele contraintes waarmee de roman is doorspekt. In het boek worden de bewoners van de honderd vertrekken van een oud flatgebouw geportretteerd. De volgorde van de serie beschrijvingen van de vertrekken koppelde Perec aan de oplossing van een bekend schaakprobleem: hoe een paard over de vierenzestig velden van het schaakbord te laten springen zodat elk daarvan maar één keer wordt aangedaan. De oplossing van dit probleem, het patroon van de sprongen van het paard, bepaalde de volgorde waarin de vetrekken beschreven zouden worden. Dit is maar één van de vele constraintes in het boek. Bovendien worden gesuggereerde wetmatigheden door Perec expres op bepaalde punten doorbroken. Zo tracht Perec de lezer die net dacht de door de schrijver gehanteerde principes op het spoor te zijn op het verkeerde been te zetten dan wel te frustreren.

Een ander fenomeen uit het oeuvre van Perec is het boekje met de merkwaardige titel Wat voor brommertje met verchroomd stuur achter op de binnenplaats? Een grappig verhaal rond de Algerijnse Oorlog waarin de hoofdpersoon wel honderd verschillende namen meekrijgt. Het boek staat vol opsommingen, woordspelingen en getalsmatige patronen (het getal elf is bijvoorbeeld op vele manieren verweven met het verhaal). Een toegankelijk werkje om de grillen van Perecs werk te ontdekken is Georges Perec, een gebruiksaanwijzing van Manet van Montfrans. Met sprekende voorbeelden geeft Van Montfrans een inkijkje in de dubbele bodems, gesystematiseerde onregelmatigheden en de barrières waarvan Perec zich ‘bedient’. Na het lezen van Van Montfrans’ handleiding tot Perecs oeuvre kan ik niets anders dan een groot ontzag opbrengen voor Perecs leven en werk. Ook wordt duidelijk dat het in het werk van Perec niet louter gaat om literaire spielerei maar om een verfijnd ambacht.

Met de dood van Mandelbrot is het motief van de Oulipianen, en daarmee het motief van Perec, een welkome geestelijke prikkeling uit eerbetoon aan de tot de verbeelding sprekende nalatenschap van Mandelbrot; de fractalen.

-    Een Kunstkabinet, geschiedenis van een schilderij (De Arbeiderspers) – Oorspronkelijke titel: Un cabinet d’amateur. Histoire d’un tableau (1979)

-    Wat voor brommertje met verchroomd stuur achter op de binnenplaats? (De Arbeiderspers) - Oorspronkelijke titel: Quel petit vélo à guidon chromé au fond de la cour? (1966)

-    Het leven een gebruiksaanwijzing (De Arbeiderspers) – Oorspronkelijke titel: La Vie mode d'emploi (1978)

-    Georges Perec, een gebruiksaanwijzing (2003), Manet van Montfrans (De Arbeiderspers)

Check ook de website van de Oulipianen: www.oulipo.net 

Cover van 'Een kunstkabinet' met het schilderij van Kurz
  

Zoom into Mandelbrot-set

Fragment uit 'La Disparition' zonder de letter 'e'

Tweeten