maandag 27 december 2010

Schreeuw om vrijheid: protestactie in Den Haag tegen Loekasjenko's ijzeren hand




























DEN HAAG, 27 DECEMBER
Wit-Russische kunstenaars protesteerden gisteren bij de Wit-Russische ambassade te Den Haag tegen de ijzeren hand waarmee de herkozen Wit-Russische president Loekasjenko demonstranten en oppositieleiders monddood heeft gemaakt. ‘We moeten iets doen’, aldus kunstenares Natalja Palkova*.

Tralies
De Wit-Russische actievoerders protesteerden in Den Haag tegen het buitensporige geweld dat op de avond van de negentiende december door de Wit-Russische Spetsnaz (speciale politietroepen) werd ingezet tegen de demonstranten. Daarnaast eisen zij de vrijlating van de gearresteerde oppositieleiders en de ruim 600 demonstranten die achter de tralies zitten.
De actievoerders droegen maskers met afbeeldingen van gearresteerde oppositieleiders. Natalja Palkova (Babroejsk, 1970): ‘In Londen en Berlijn zijn grote protestacties georganiseerd. In Nederland is het behoorlijk stil gebleven rond de verkiezingsfraude in Wit-Rusland. Daar moest verandering in komen. We zijn het niet eens met de huidige ontwikkelingen in ons land. ’

Geweld
Loekasjenko werd 19 december herkozen voor een vierde termijn. Uit de verklaring van de Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa (OVSE) nadat de verkiezingsuitslag bekend was gemaakt, blijkt dat de politie buitensporig geweld gebruikt tegen demonstranten. Op de verkiezingsavond demonstreerden in Minsk ruim dertigduizend mensen tegen de oneerlijke verkiezingen. Wit-Rusland staat bekend als de laatste dictatuur van Europa. Palkova is op de verkiezingsdag wel gaan stemmen op de Wit-Russische ambassade in Den Haag. ‘Ik wist dat een stem niet veel zou veranderen, maar niet gaan stemmen is geen oplossing.’

Verrassing
Toen de protestactie in Den Haag net was afgelopen kwam de politie een kijkje nemen.  Volgens de Wit-Russische ambassadeur Elena Gritsenko kwam de protestactie voor haar als een verrassing. ‘Normaal gesproken wordt toestemming gevraagd aan de politie voor dit soort acties. Wij worden dan vervolgens op de hoogte gesteld door de politie. De actie van vrijdag was voor ons volstrekt onverwacht. We hebben de politie gebeld en nagevraagd of toestemming was verleend aan deze actie. De politie had geen verzoek voor een protestactie ontvangen. We wisten niet wie deze mensen waren.’ Palkova kan dit bevestigen: ‘We hebben inderdaad geen toestemming gevraagd voor deze manifestatie, maar we wilden zo snel mogelijk in actie kunnen komen.’

Geheel natuurlijk
Volgens ambassadeur Gritsenko zijn de verkiezingen overeenkomstig de Wit-Russiche wet verlopen. Bovendien was de verkiezingsprocedure in overeenstemming met de verkiezingswetgeving die eerder dit jaar werd goedgekeurd door het Bureau voor Democratische Instellingen en Mensenrechten van de OVSE. ‘De uitslag van bijna 80% is eigenlijk heel natuurlijk’, aldus Gritsenko. ‘Een meerderheid van de oppositiekandidaten is onbekend bij de kiezers’. Dit is volgens Gritsenko niet te wijten aan staatscensuur. ‘De oppositiekandidaten hebben alle kansen gekregen in de media. Maar onder de huidige president zijn de salarissen en pensioenen gestegen en is er meer overheidssteun voor het grootbrengen van kinderen.’ ‘Ik wil graag de discussie aangaan met de Wit-Russische demonstranten die hier vrijdag op de stoep stonden’, aldus Gritsenko.  

Eenzijdig
Volgens ambassadeur Gritsenko was de demonstratie in Minsk niet toegestaan door de autoriteiten maar heeft de Wit-Russische politie de samenscholing van demonstranten op de verkiezingsavond desondanks niet proberen te hinderen. Pas toen de demonstranten niet langer vreedzaam protesteerden maar het verkeer begonnen te blokkeren en ramen van parlementsgebouwen in te gooien, is de politie in actie gekomen. ‘ De politie gebruikte waterkanonnen en traangas. Er zijn geen speciale middelen ingezet’, laat de ambassadeur weten. ‘De foto’s en video’s die in de media circuleren belichten het optreden van de politie te eenzijdig. Onder de betogers bevonden zich veel  jonge dronken jongens die niet eens weten waar ze voor vechten en die buitensporig geweld gebruiken. Wat zou de politie in Nederland doen wanneer demonstranten overheidsgebouwen bestormen?’.

De Nederlandse regering heeft geen contact gezocht met de Wit-Russische ambassade. Gritsenko: ‘Ik ga zelf deze week contact opnemen met de Nederlandse minister van Buitenlandse Zaken om tekst en uitleg te geven bij de Wit-Russische verkiezingen’.

Volgens Palkova zitten een aantal prominente oppositieleiders nog steeds vast. Als het aan Palkova ligt is de actie van afgelopen vrijdag in Den Haag niet de laatste. ‘Ik wil kijken of we nog meer kunnen doen’, zegt de Wit-Russische strijdlustig.
*Deze naam is fictief.
  
De actievoerders in Den Haag droegen maskers met afbeeldingen van de volgende gearresteerde oppositieleiders:

Vital Rymasheuski (1975); Christendemocraat, oprichter van de jeugdbeweging ‘Jong Front’ (Malady Front) die zich laat leiden door Christelijke waarden, op basis van democratie en een vrije markt.

Andrei Sannikov (1954); diplomaat, mensenrechtenactivist en voorvechter van een democratisch Wit-Rusland. Organiseerde vele protestacties in Wit-Rusland. Hij is verschillende keren gearresteerd, geslagen en vervolgd door het regime.

Mikola Statkevich (1956); sociaal-democraat, eerder al drie jaar in een werkkamp gezeten voor het organiseren van een protestactie tegen het referendum in 2004, waarbij Loekasjenko de wet naar zijn hand zette om zich opnieuw verkiesbaar te kunnen stellen.

Vladimir Nekliaev (1946); dichter en schrijver, was de eerste dissident van het culturele establishment die het land ontvluchtte om politieke redenen.



Protestactie voor de Wit-Russische ambassade in Den Haag

zaterdag 18 december 2010

Honderdduizenden slachtkuikens vriezen dood in 'Krasnaja Poljana'

De eigenaar van een Russische kippenboerderij kan vanwege een aan hem opgelegde belastingschuld van circa zes miljoen roebel (circa 140.000 euro) niet langer het voer betalen voor zijn eendagskuikens. 400.000 kuikens zijn inmiddels een stille vriesdood gestorven toen dezen buiten in olievaten werden gedumpt. Nog eens 600.000 beesten zijn door ondervoeding gestorven en de resterende drie miljoen zullen ook worden geruimd als de belastingclaim van de overheid aan eigenaar Alexander Tsjetvjerikov overeind blijft. Tsjetvjerikov denkt dat de staat het met opzet op hem heeft gemunt omdat hij twee jaar geleden namens regionale zakenlieden een anti-corruptiecampagne leidde. Nu zouden regionale bonzen van de Poetin-partij Verenigd Rusland zich revancheren. De partij ontkent deze aantijgingen.

De kippenboerderij is gelegen in het plaatsje Studenik, op ruim honderd kilometer afstand van de stad Koersk, niet ver van de Oekraïense grens. Of de 1700 werknemers hun baan kunnen behouden is nog onzeker. 





donderdag 16 december 2010

Oost-Europese huzarenstukjes op Eurovisie Songfestivals

Oost-Europese landen onderscheiden zich op Eurovisie Songfestivals vaak met een karakteristieke smaak. Of het is kitsch waarbij ‘te’ kleurrijke types overdreven danspasjes combineren met aritmische muziek, of de mooiste schaars geklede dames worden ingezet om het liedje naar de achtergrond te verdrijven en de televoter zodoende om de tuin te leiden (enkele succesnummers daargelaten, zoals de Russische deelname met t.A.T.u. in 2009).

Het optreden van Verka Serduchka op het Eurovisie Songfestival van 2007 is weliswaar onovertroffen, maar hieronder toch nog enkele andere juweeltjes. 



Servië, Eurovisie Songfestival 2009 (Moskou).
Kwam spijtig genoeg niet voorbij de halve finale.

 

Wit-Rusland, Eurovisie Songfestival 2010 (Noorwegen).

Eindigde als een-na-laatste. Jammer, want het lied valt

nog wel mee; de uitvoering met de 'vlinders' moet je van

houden...


Bosnië en Herzegovina, Eurovisie Songfestival 2008 

(Belgrado). Tiende plek. 


Letland, Eurovisie Songfestival 2008 (Belgrado). 

Ongeveer dit genre.


Tsjechië, Eurovisie Songfestival 2009 in Moskou.

Eindigde verdienstelijk onderaan in de halve finale.

Deze groep, Gipsy.cz, laat zich deels inspireren door

Roma-muziek. Maar, daar lusten de Oost-Europeaanse

televoters natuurlijk geen pap van.  

zondag 5 december 2010

Malloot in glitterpak of Oekraïense folklore?

In 2007 nam ‘zij’ deel aan het Eurovisie Songfestival en eindigde op de tweede plaats, achter festivalwinnaar Servië. Verka Serduchka is de artiestennaam van Andrej Danilko (Poltova, 1973). Verka is een jolige figuur in fout glitterpak met kerstboompiek op het hoofd. Verka Serduchka zingt in het Soerzjyk, een Russisch-Oekraïense mengtaal. Met haar acts bereikt Verka inmiddels een schare van miljoenen fans.

Ballonborsten
Verka Serduchka is een andere wereld. Een creatuur als Verka is de directe belichaming van de denkbeeldige grens tussen West- en Oost-Europa. Een artiest als Serduchka begrijpen westerlingen niet en ‘we’ zijn geneigd het slecht te noemen. Die tweede plek op het songfestival, voor zover deze graadmeter mijn analyse niet ongeloofwaardig maakt, had Verka met name te danken aan de televoters uit Polen, Tsjechië, Wit-Rusland, Letland en Georgië. De televoters uit Andorra en Portugal moeten in een vlaag van verstandsverbijstering hebben gestemd, anders zouden de volle twaalf punten niet naar de guitige Verka met de ballonborsten zijn gegaan.

Identiteitscrisis
Maar wie het fenomeen Serduchka met dedain wil wegzetten als Oost-Europese camp en teken van slechte smaak komt bedrogen uit. Danilko creëerde zijn vrouwelijke evenknie in 1990, waarbij Verka toen nog een treinconducteur uit het Sovjettijdperk voorstelde. Langzaam liet hij haar evolueren tot een parodie op het kitscherige consumentisme van post-Sovjet Oekraïne. En dat levert een vermakelijk zelfbeeld op. Met de eerder genoemde mengtaal staat Serduchka bovendien voor een verpersoonlijking van de Oekraïense tweespalt; een Russische en een Oekraïense volksaard. Waar zij voorheen door Oekraïense nationalisten werd besmeurd vanwege haar grote populariteit onder Russen, is haar faam onder de Russen sinds 2004 sterk geslonken toen zij steun verleende aan de Oranjerevolutie van voormalig president Joesjtsjenko. De identiteitscrisis van Serduchka is er een van heel Oekraïne. Dit beeld plaatst deze 'clown in aluminiumfolie' toch in een veelzeggender daglicht. Helemaal als je in staat bent de stijve Wit-Russische dictator Aleksander Loekasjenko te verleiden tot een dansje.


Verka Serduchka vs Aleksander Loekasjenko


Verka Serduchka, Eurovisie Songfestival 2007 (voor het Songfestival is de songtekst meertalig)

donderdag 25 november 2010

Smakeloze Auschwitz-'teaser'

Gezocht: natuurlijk talent om vergassingsdood te acteren

Coen van Zwol (NRC Handelsblad) verwees onlangs naar de nieuwe film Auschwitz van de slechte Z-film regisseur Uwe Boll (1965). Volgens Boll begrijpt de jeugd van tegenwoordig niet meer de schone en aangrijpende beeldtaal die Spielberg gebruikte in Schindler’s List (1993). Nee, wil de echo van Auschwitz daadwerkelijk doorklinken naar toekomstige generaties dan moet het vernietigingsproces kraakhelder in beeld worden gebracht. Als vooraankondiging van zijn film Auschwitz staat een trailer op YouTube onder de ongepaste titel ‘teaser’. Kijk en huiver. De SS’er aan de deur van de gaskamer is regisseur Boll zelf.

maandag 15 november 2010

Poolse doodskistenbouwer brengt sexy kalender uit

Onlangs stonden Moskouse studenten journalistiek volop in de belangstelling bij het uitbrengen van een sexy eerbetoon aan president Poetin in de vorm van een pin-up kalender (zie item in rechter kolom). Het lijkt alsof dit de Poolse doodskistenbouwer Lindner op een lumineus idee heeft gebracht. De firma Lindner, opererend vanuit Wągrowiec (op 50 km van Poznań), brengt zijn kisten onder de aandacht met een duistere pin-up kalender. Marketing op het scherpst van de snede of een kwestie van slechte smaak?

Snelle kisten
Bij een bezoekje aan de website van de firma Lindner ging een wereld voor mij open. Toegegeven, het was de eerste keer dat ik actief naar een website navigeerde van een doodskistenbouwer. De firma Lindner had in 2007 een omzet van 100.000 kisten. Hoewel ik de markt moeilijk kan overzien, ben ik geneigd dit een serieuze speler te noemen in de kistenbranche. Dat het om echte professionals gaat blijkt uit een promotiefilmpje op de website (zie onder). In een wervelende actiefilm wordt geïllustreerd hoe efficiënt de Lindnerkisten in elkaar worden gefabriekt. Je zou bijna vergeten dat het hier handel in de dood betreft. Fijnbesnaard is de Lindnerstrategie allerminst te noemen, maar met een productie van ruim 100.000 kisten per jaar heb je de markt toch goed begrepen.

Promotiefilmpje van de firma Lindner uit Wągrowiec


Lindner pin-up kalender (klik hier voor meer)


donderdag 11 november 2010

Ortsamtsbereich Prohlis: aangenaam betonrot

Besucher schwelgen in Erinnerungen an vergangene Zeiten
DER SPIEGEL ONLINE

Oost-Duitse steden spelen tegenwoordig gretig in op de Westerse Ost-fanatici die hunkeren naar plaatbeton, fletse jaren-70-kleuren, krakkemikkige balkons, sleetse trapportieken en sjofele raamdecoraties. Liefst gaat het de desbetreffende wijken ook nu economisch niet al te voor de wind en gaan bewoners gekleed in te strakke spijkerbroeken, groezelige leren jasjes, afzichtelijke overhemden en dito ‘zware’ brillen.  Enkele opgebroken straten, een haveloos Aldi- of Lidl-terrein in de kern van de wijk en een distelveldje kleden het tafereel mooi af. Het nog ‘opkomende’ Dresdense Prohlis is er zo een.

De Ostalgie is serious business. Van de gelikte Berlijnse trabis waarmee je gefêteerd wordt op de ultieme Ostalgietour tot comfortabele bustours waarmee je gezapig met een zakje nootjes de lusteloze eenheidsworst uit de tijd van Genosse Honecker  aan je voorbij kan laten trekken.

De ontsluiting van Prohlis verdient nog een marketingslag, maar de eerste tour wordt inmiddels aangeboden. Snuif snel aan de betonrot in Prohlis voordat deze verdwenen is.

Plattenbau in Dresden Prohlis

woensdag 3 november 2010

Mandelbrots dood doet Perec herleven

Benoît B. Mandelbrot
Met de dood van Benoît Mandelbrot (1924-2010), 14 oktober jongstleden, is een groot wiskundige heengegaan. De Fransman verwierf grote bekendheid met zijn fractaaltheorie: een meetkundige figuur die zelfgelijkend is, dat wil zeggen opgebouwd is uit delen die min of meer gelijkvormig zijn met de figuur zelf. Mandelbrots fractalen komen in het werk van zijn landgenoot George Perec (1936-1982) postuum tot leven. George Perec verromantiseerde theorieën en wetmatigheden tot vernuftige romans.

Een schilderij van een schilderijenverzameling; daarover handelt Perecs in 1979 gepubliceerde werk Een Kunstkabinet. Bierbrouwer Herman Raffke is kunstverzamelaar en bezit een schilderij van de schilder Heinrich Kürz waarop Raffke en zijn schilderijenverzameling zijn afgebeeld. Op dit schilderij staat ook voornoemd schilderij zelf afgebeeld. Hierdoor ontstaat een zogenaamd recursief fenomeen dat beter bekend is als het Droste-effect; een afbeelding die een verkleinde versie van zichzelf bevat. Recursie is een belangrijk principe in Mandelbrots fractalen.

Georges Perec
Perec gebruikt het Droste-effect als een mysterieus element in een novelle die vol staat met beschrijvingen van fictieve schilderijen, nauwkeurig gedocumenteerd met een register en plattegrond waarmee de lezer kan volgen welk schilderij op het schilderij van Kürz wordt besproken. Een Kunstkabinet leest als een ogenschijnlijk vervreemdende opsomming die fraai toewerkt naar een verrassend slot.

Het werk van Perec en geestverwanten, de zogenaamde Oulipianen, is doorwrochten van wetmatigheden en beperkingen (zogenaamde contraintes) die de schrijver zichzelf oplegt. In het fascinerende werk van Perec wordt de lezer in vaak meeslepend proza verleid tot het opspeuren van de verborgen wetmatigheden en beperkingen waarmee Perecs zijn schrijfproces bemoeilijkt. Soms is dat overduidelijk, zoals in bijvoorbeeld La Disparition (1969) waarin de letter ‘e’ niet voorkomt en Les Revenentes (1972) waarin de letter ‘e’ de enige voorkomende klinker is. In zijn werk Het leven een gebruiksaanwijzing zijn de contraintes moeilijker op te sporen en laat Perec zijn verhaal op zeer ingenieuze wijze leiden door de vele contraintes waarmee de roman is doorspekt. In het boek worden de bewoners van de honderd vertrekken van een oud flatgebouw geportretteerd. De volgorde van de serie beschrijvingen van de vertrekken koppelde Perec aan de oplossing van een bekend schaakprobleem: hoe een paard over de vierenzestig velden van het schaakbord te laten springen zodat elk daarvan maar één keer wordt aangedaan. De oplossing van dit probleem, het patroon van de sprongen van het paard, bepaalde de volgorde waarin de vetrekken beschreven zouden worden. Dit is maar één van de vele constraintes in het boek. Bovendien worden gesuggereerde wetmatigheden door Perec expres op bepaalde punten doorbroken. Zo tracht Perec de lezer die net dacht de door de schrijver gehanteerde principes op het spoor te zijn op het verkeerde been te zetten dan wel te frustreren.

Een ander fenomeen uit het oeuvre van Perec is het boekje met de merkwaardige titel Wat voor brommertje met verchroomd stuur achter op de binnenplaats? Een grappig verhaal rond de Algerijnse Oorlog waarin de hoofdpersoon wel honderd verschillende namen meekrijgt. Het boek staat vol opsommingen, woordspelingen en getalsmatige patronen (het getal elf is bijvoorbeeld op vele manieren verweven met het verhaal). Een toegankelijk werkje om de grillen van Perecs werk te ontdekken is Georges Perec, een gebruiksaanwijzing van Manet van Montfrans. Met sprekende voorbeelden geeft Van Montfrans een inkijkje in de dubbele bodems, gesystematiseerde onregelmatigheden en de barrières waarvan Perec zich ‘bedient’. Na het lezen van Van Montfrans’ handleiding tot Perecs oeuvre kan ik niets anders dan een groot ontzag opbrengen voor Perecs leven en werk. Ook wordt duidelijk dat het in het werk van Perec niet louter gaat om literaire spielerei maar om een verfijnd ambacht.

Met de dood van Mandelbrot is het motief van de Oulipianen, en daarmee het motief van Perec, een welkome geestelijke prikkeling uit eerbetoon aan de tot de verbeelding sprekende nalatenschap van Mandelbrot; de fractalen.

-    Een Kunstkabinet, geschiedenis van een schilderij (De Arbeiderspers) – Oorspronkelijke titel: Un cabinet d’amateur. Histoire d’un tableau (1979)
-    Wat voor brommertje met verchroomd stuur achter op de binnenplaats? (De Arbeiderspers) - Oorspronkelijke titel: Quel petit vélo à guidon chromé au fond de la cour? (1966)
-    Het leven een gebruiksaanwijzing (De Arbeiderspers) – Oorspronkelijke titel: La Vie mode d'emploi (1978)
-    Georges Perec, een gebruiksaanwijzing (2003), Manet van Montfrans (De Arbeiderspers)

Check ook de website van de Oulipianen: www.oulipo.net 

Cover van 'Een kunstkabinet' met het schilderij van Kurz
  
Zoom into Mandelbrot-set

Fragment uit 'La Disparition' zonder de letter 'e'

maandag 25 oktober 2010

Kristina Svechinskaya: onweerstaanbaar gevaarlijk

Nadat nauwelijks een maand geleden tien Russische spionnen in de VS werden gearresteerd, is er opnieuw sprake van scandaleuze Oost-Europese infiltratie in de VS. Deze keer gaat het om een groep van twintig studenten uit ondermeer Rusland, Moldavië en Oekraïne die met cybercriminaliteit circa 50 miljoen euro zouden hebben buitgemaakt.
Onder deze jeugdige internetcriminelen geen scarfaces, duistere snorren, foute baardjes en lepe ogen. Niets van dat alles. Onder de studenten die zijn gearresteerd en voorgeleid aan de rechter bevindt zich onder andere de schone Kristina Svechinskaya. In geen enkel opzicht het beeld van een beroerde cybernerd of internetcrimineel.
De sexy Svechinskaya wordt in diverse media vergeleken met één van de uitgewezen Russische spionnen, Anna Chapman (agent 90-60-90), een andere Oost-Europese femme fatale. Chapman kreeg na haar arrestatie van het Amerikaanse Vivid Entertainment, de grootste Amerikaanse pornoproducent, een rol aangeboden (lees de berichtgeving op Knack.be). Chapman wees het aanbod af maar verscheen wel in de Russische versie van de glossy Maxim in zwarte ‘spionnen’-lingerie. Het beeld van de sexy spion blijkt grote marktwaarde te hebben.
De berichtgevingen over de infiltrerende Russische schonen doet mij aan de RAF-terroriste Gudrun Ensslin (1940-1977) denken. Achter haar schoonheid ging een macaber idealisme schuil. Schoonheid is de perfecte dekmantel voor kwade bedoelingen. De oude literaire traditie van de femme fatale is met de ontmaskering van Svechinskaya springlevend.

Kristina Svechinskaya uit Stavropol, internetcrimineel


Facebook profiel van Kristina Svechinskaya

Wanted-oproepvan de FBI voor de opsporing 
van de Oost-Europese cybercriminelen

zondag 17 oktober 2010

Vrouwenhandel in container

Op het Plein in Den Haag wordt in zeven zeecontainers het verhaal verteld van de Moldavische Elena die in de handen van mensenhandelaars terechtkomt en wordt overgeleverd aan een groezelig bestaan als prostituee. 

De installatie 'The Journey' knipt het leven van Elena op in fragmenten. De eerste container verbeeld een zorgeloos kinderbestaan tot aan de dood van Elena’s vader. De volgende container voert de bezoeker mee in een donkere kakofonie van slaande metalen deuren, gekrijs en andere angstwekkende geluiden. Deze symbolisering voor de overgang naar een onderdrukt bestaan als handelswaar voert de beschouwer naar een container die is ingericht als Elena’s peeskamer. De geur die er hangt is afgrijselijk en enorm treffend. Het is de geur van ongewassen lichamen, van wasemend beddengoed, een melange van mannenzweet. Gelaten verlaat je via een vliegengordijn van verknoopte condooms de peeskamer; achtervolgt door de onmenselijkheid die tastbaar werd. Het appèl van de Helen Bamber Foundation, initiatiefnemer van ‘The Journey’, is oorverdovend.


zondag 19 september 2010

Gronsky vs Plenzdorf (2)

Jerzy Plenzdorf, Kirov (2010)

Jerzy Plenzdorf, Tallinn (2008)

zondag 12 september 2010

Gronsky vs Plenzdorf

Jerzy Plenzdorf, Omgeving Cherepovets (2010)




Jerzy Plenzdorf, Rzjev (2009)
Jerzy Plenzdorf, Sint Petersburg (2009)

zondag 5 september 2010

De veelkleurigheid van het grote niets

Alexander Gronsky, hij maakte 'eentonigheid en verveling tot thema van zijn werk', aldus slavist en verlekkeraar van de Russische kunsten, Sjeng Scheijen.

Gronsky fotografeert de uniformiteit van de Russiche federatie, van Moskou tot Vladivostok; een uniformiteit die inherent is aan het communistisch systeem. Het uniforme ideaal, het uniforme bouwen, de uniforme vergankelijkheid als resultaat van het ‘Sovjetexperiment’, om met de woorden van Henk Kern (docent Geschiedenis en Ruslandkunde aan de Universiteit Leiden) te spreken. Gronsky’s materiaal toont de Russiche randstedelijke maatschappij, die zich in het werk van de FOAM-expositie scherp aftekent tegen de witte contouren van een besneeuwd landschap. De soberheid van zijn beelden roepen stilte en ontroering op; een perspectief dat verleidt tot rauwe zelfreflectie. De stilte van de buitenwijk enkel doorbroken door het keffen van een hond, een dronken schreeuw en het blikkerig geluid van een automatische autodeurvergrendeling. Het Russisch landschap vanuit het perspectief van de 21e eeuw.

Jerzy Plenzdorf fotografeerde vanuit Gronsky’s thematiek het hedendaagse Rusland. De komende weken publiceert Plenzdorf meer eigen foto’s in Gronsky’s geest. 

Het werk van Gronsky is tot 10 oktober 2010 te zien in FOAM Amsterdam.


Alexander Gronsky, Komsomolsk na Amur (2006)

Jerzy Plenzdorf, Pskov (2009)













   

woensdag 25 augustus 2010

Wansmaak aan de macht

   FOTO: NICK GLEIS PHOTOGRAPHY
Vanaf 2 oktober is tijdens de Brighton Photo Biennial 2010 werk te zien van fotograaf Nick Gleis. Gleis brengt de interieuren van privé-vliegtuigen van dictators van Afrikaanse landen in beeld. Vanwege contractuele voorwaarden waaraan Gleis zich heeft moeten committeren om de foto's te mogen maken, maakt hij niet openbaar welk vliegtuig bij welke leider/dictator hoort. Bekijk de gehele serie hier. Een tot de verbeelding sprekende collectie van met bloed omkranste rijkdom.

zondag 22 augustus 2010

Cyrillisch, alfabet van de bezetter

Tweetalig verkeersbord in Bosnië en Herzegovina - het cyrillisch schrift 
(gebruikt door de Serven) is weggewerkt met graffiti. Het onderbuikgevoel van een pijnlijk verleden.  





zondag 15 augustus 2010

De “geestelijke sterilisatie” van de Joden: het anti kosmopolitisme in Rusland

De oorsprong van de anti-Joodse sentimenten in Rusland voert ver terug en deze kunnen tot een laakbare traditie worden geoormerkt. Al in tsaristisch Rusland werden de vrijheden van de Joden ingeperkt en vonden verschillende pogroms (een Russisch woord) plaats om ten tijden van economische malaise de aandacht af te leiden. Ook de antirevolutionaire Zwarte Honderd beweging was aanstichter van diverse pogroms in reactie op de Eerste Russische revolutie van 1905. Uit de klassieke Russische literatuur komt duidelijk het diepe anti-Joodse sentiment naar voren van grote Russische schrijvers als Gogol, Dostojevski en Tsjechov. Deze auteurs schreven over wat zij zagen en aanvoelden in de Russische maatschappij waarin zij leefden.
Om de origine van het huidige antisemitisme in Rusland beter te begrijpen biedt de studie van Ben Amin (Moskou 1921 – Tel Aviv 2010) uit 1967, opgetekend in Tussen hamer en sikkel, een verhelderende kijk op de positie van de Joden in Rusland onder de Sovjetheerschappij.

Brandmerk
Ben Ami opent zijn relaas door erop te wijzen dat de Sovjet-burger niet bestaat. Iedere burger van de Unie stond geregistreerd als behorende tot een bepaalde nationaliteit. Opvallend is dat de Sovjets ook de Joden als een nationaliteit definieerden en dus werden Joden in hun persoonsbewijs geregistreerd als ‘evrei’ (Russich voor Jood). Dit zou later het brandmerk worden voor hen die tijdens de zuiveringen in de jaren dertig door Stalin zijn geslachtofferd en voor hen die in de verschillende decennia daarna onevenredig veel tegenwerking ontmoeten in hun dagelijks leven en carrière.
Na de bolsjewistische Oktoberrevolutie van 1917 verbeterde de positie van de Joden weliswaar blijkens de vele Joden onder de prominentste leden van de ondergrondse en verbannen Russische revolutionaire beweging.  In deze context mag echter niet worden vergeten dat met name binnen huidig Oekraïns territorium na 1917 (in de periode tot en met 1921) tussen de 70.000 en 250.000 Joden werden vermoord, onder andere door het antirevolutionaire Witte Leger.
Toen de Sovjets de macht grepen begonnen Joden sleutelposities in te nemen op velerlei overheidsniveau’s. Velen van deze Joden werden getroffen door de zuiveringen van de jaren dertig tijdens de Grote Terreur (onder aanvoering van Lenin’s opvolger, Stalin). Ben Ami schrijft: “Er is geen twijfel aan dat Stalin geen Joden om zich heen wenste te hebben die ‘te sluw’, ‘te schrander’, ‘te intellectueel’ en ‘te kosmopolitisch’ waren."

Van Holocaust naar Zjdanovisme
Tijdens de Tweede Wereld oorlog kreeg de Joodse cultuur een kort respijt. Stalin kon alle verkrijgbare hulp en steun van de volkeren van de Sovjet-Unie gebruiken; ook die van de Joden. Spoedig na de oorlog nam het tij echter al snel weer een negatieve wending voor de Joodse minderheid. De Sovjet-regering veroordeelde de Holocaust als wreedheden gericht tegen Sovjet-burgers en niet specifiek tegen Joden. Onder aanvoering van Zjdanov, een naaste medewerker van Stalin, werd vanaf 1946 de bestrijding van het kosmopolitisme ingezet (ook wel bekend als het zjdanovisme). Vele schrijvers, kunstenaars en politici die niet loyaal genoeg waren aan de partijdoctrine werd het werken onmogelijk gemaakt. Feitelijk was dit zjdanovisme sterk antisemitisch van aard, daar met kosmopolitisme veelal Joods intellectualisme werd bedoeld.

De Sovjet-overheid stelde de Joodse godsdienst in veel grotere mate aan vervolging bloot dan de andere godsdiensten. Uit talrijke atheïstische brochures uit die tijd concludeert Ben Ami dat het Jodendom door het Sovjet-regime als de moeder van de grote religies, christendom en islam, werd gezien. In de atheïstische strijd kan men daarom het meest effectief zijn door de bron , het Jodendom, te bestrijden.
Deze expliciete vorm van antisemitisme krijgt zijn slotakkoord met het doctorenplot van 1952, waarin Stalin merendeels Joodse doktoren beschuldigd van een complot om Sovjetleiders uit de weg te ruimen. Showprocessen, antisemitische propaganda, verbanning naar werkkampen en executies volgen. Door zijn dood in 1953 heeft Stalin zijn vermoedelijke grootschaligere plannen niet ten uitvoer kunnen brengen.

Kip met de gouden eieren
Na Stalins dood neemt het Sovjet-antisemitisme een minder expliciete vorm aan. Het Sovjet-regime staat geniale wetenschapsmensen, vooral natuurkundigen, een maximum aan vrijheid toe, en dit geldt ook voor Joods talent.
Ben Ami schrijft: “Het Sovjet-regime jaagt het Joodse volk niet weg en roeit het niet uit. Het wil de Joodse kip die de gouden eieren legt niet slachten, enkel geestelijk steriliseren. Het volstaat ermee die kip van de rest van het land te isoleren en haar onderwijl voldoende voedsel te geven om met het leggen van deze gouden eieren voort te gaan, en haar te beletten vruchtbare omgang met haar soortgenoten te hebben opdat ze geen eieren legt waar levende kuikens uit te voorschijn zouden kunnen kruipen.” De overheid blijft het veranderen van de nationaliteit voor Joden bemoeilijken. Ben Ami: “De overheid stelt zich op het standpunt dat de geïdentificeerde geïsoleerde Jood minder kans heeft anderen te infecteren en minder schadelijk en gevaarlijk is dan een Jood die zijn naam en nationaliteit verandert. Zulke Joden, zo vreest de overheid blijkbaar, zouden in hun hart Jood blijven en er zou geen administratieve mogelijkheid zijn om hen in het oog te houden.”
De positie van de Joden in de Sovjet-Unie is niet overal dezelfde. Ben Ami constateert: “De Georgische overheid, met inbegrip van het department van godsdienstzaken, toont een mildere en meer menselijke houding jegens de Joden dan in de andere nationale republieken het geval is. De oorzaak hiervan is dat de meeste Georgische bestuursorganen onder leiding staan van Georgiërs. Deze kleine, fiere natie is er met meer succes in geslaagd om de russificering te weerstaan dan andere naties van de Sovjet-Unie. Bij de overheidsorganen in Tiflis (het tegenwoordige Tblisi, JP) was vrijwel geen enkele Rus  die een sleutelpositie innam."

Birobidzjan: utopische autonomie
In 1934 besluit het Presidium van het Centrale Comité van de Sovjet-Unie het oostelijk district Birobidzjan tot een autonoom  Joods District te verklaren, een opzienbarende episode in de positie van de Joden in de voormalige Sovjet-Unie. Feitelijk betrof het een coïncidentie van het ontbreken van specifiek Joods gebied en de kolonisatieproblemen van de Sovjet-Unie in de grensgebieden van oostelijk Siberië en China. Desalniettemin werd dit gebaar van het Centraal Comité door de Joden wereldwijd gewaardeerd als een daad van grote politieke betekenis. Met de Stalin-terreur van  1936-1938 kreeg het jonge district echter een harde klap die het nooit meer te boven zou komen.

Het Birobidzjan-district: omsloten door de rivieren de Biro en de Bidzjan, 36.000 vierkante kilometers, in het zuidelijk deel van het Sovjet-Verre Oosten. De winters zijn koud, droog en lang. De zomers heet en vochtig. Door de bodemgesteldheid zijn er uitgestrekte moerassen.
Over Ben Ami’s bezoek aan de gelijknamige hoofdstad van het Birobidzjan-district in de jaren zestig : “Ik koesterde geen illusies ten aanzien van het Autonome Joodse District. Desondanks maakte zich een eigenaardig gevoel van mij meester toen ik uit de trein stapte en buiten boven het station het grote bord zag waarop in grote Hebreeuwse letters in het Jiddisch de naam BIROBIDZJAN stond. Een ogenblik was ik in de ban van die Hebreeuwse letters en ik had het gevoel dat ik op Joodse grond stond.” Maar al snel wordt Ben Ami’s vrees bevestigd…..het is een spookstad. Roofovervallen, onzekerheid en wanhoop hebben de bevolking verdreven. Alleen de naamborden zijn achtergebleven.
Hoewel het Autonome Joodse district in de jaren zestig weinig meer voorstelt merkt Ben Ami op dat het regime de beeldvorming van gelukkige autonome Joodse heilstaat graag aan het westen etaleert.
“Het Sovjet-regime is bij machte nog steeds een paar druppels propaganda uit de uitgeperste citroen van het mislukte Birobidzjan te knijpen, hoofdzakelijk ten behoeve van de buitenwereld. Men kan een paar kinderen fotograferen die rondom een van die Jiddische naamborden staan, en er dan iets onder zetten over ‘de gelukkige Joodse kindertjes in het autonome district’. De Joden hebben het goed in de Unie, ze hebben zelfs een eigen vaderland.”

Het antisemitisme werd tijdens de Sovjet-Unie verkocht als anti-kosmopolitisme en voedde verschillende generaties ‘Sovjet-burgers’ op met een argwanende houding ten aanzien van de ‘Joodse nationaliteit’. Het antisemitisme is daarmee na 69 jaar Sovjet-regime niet zomaar verbannen uit de Russische maatschappij.

Politiek activist en historicus Yakov Etinger verwoordt het in de Volkskrant in 2000 zo:
“Opiniepeilingen van de afgelopen jaren laten zien dat niet meer dan 5 à 8 procent van de Russen in het dagelijks leven antisemitische gevoelens koestert. Maar dat is nog altijd een aanzienlijk deel van de bevolking en het percentage is veel hoger in de grote steden in het Europese deel van het land, waar de meeste Joden wonen. Wat is de reden achter dergelijke gevoelens? Ik denk dat er, naast de traditie, twee factoren van invloed zijn.
Ten eerste hebben Joodse intellectuelen een duidelijke rol gespeeld in het beginstadium van de perestrojka en de markthervorming - processen die helaas voor het gros van de bevolking tot armoede hebben geleid.
De andere factor is zelfs nog belangrijker voor de alledaagse uitingen van antisemitisme: Joden zijn oververtegenwoordigd onder de oligarchen die in talloze kernsectoren van de economie en bij joint ventures en banken de dienst uit maken. De winst die zij maakten is vele malen hoger dan de inkomsten van de gewone Rus of Russin.”

Tussen hamer en sikkel. De positie van de Joden in Rusland. (1967) – Ben Ami (pseudoniem van Arie Lova Eliav, 1921 – 2010), Uitgeverij In den Toren, Baarn, 1968.