De dag van het vrije moorden: dystopisch meesterwerk.

Sinjavski (met baard) en Daniel in de 
beklaagdenbank tijdens het showproces

Op een bloedhete dag te Moskou in de zomer van 1960 roept de Sovjetregering per decreet 10 augustus 1960 uit tot ‘de dag van het vrije moorden’. Zo begint het satirische verhaal van de Russisch dissident schrijver Yuli Daniel (1925-1988). Daniel, die veel van zijn werk publiceerde onder het pseudoniem Nikolaj Arzjak, bekritiseert in zijn verhaal Hier is Moskou (1961) onverbloemd het Sovjetregime (op dat moment onder Chroesjtsjov). Samen met zijn vriend en dissident schrijver Andrej Sinjavski (1925-1997, vaak publicerend onder het pseudoniem Abram Terts) wordt hij in september 1965 gearresteerd. In het beruchte en door het Westen sterk veroordeelde showproces ‘Sinjavski-Daniel’ werden Daniel en Sinjavski tot respectievelijk vijf en zeven jaar werkkamp veroordeeld. Het ‘Sinjavski-Daniel’ proces wordt ook wel als de eindmarkering gezien van de relatief liberale koers onder Chroesjtsjov en een hernieuwde aanscherping van het regime onder Brezjnev.
Met zijn verhaal Hier is Moskou trekt Daniel de verordeningen van het Sovjetregime op sinistere wijze in het ridicule. Mensen moeten zich volgens Daniel niet conformeren naar de sociale norm van de Sovjetregering; zie waar dat toe kan leiden! Burgers zijn verantwoordelijk voor hun eigen lotsbestemming; de regering moet niet de enige zijn die daarover beslist.

Hieronder volgt de ijzersterke opening van Hier is Moskou met de radioboodschap van de Opperste Raad:

“ Hier is Moskou,……., hier is Moskou. Wij geven nu de tekst weer van de verordening, uitgevaardigd door de Opperste Raad van de Bond van Socialistische Sowjetrepublieken, gedateerd op 16 juli 1960. In verband met de steeds groeiende welvaart en om aan het verlangen van de brede massa’s der werkenden tegemoet te komen...zal de zondag van de tiende augustus 1960 verklaard worden tot….de dag van het vrije moorden. Op die dag zullen alle burgers van de Sowjetunie die de zestienjarige leeftijd hebben bereikt het recht hebben willekeurige andere burgers vrijelijk te doden, met uitzondering van personen als genoemd in paragraaf één van de toelichting op de voornoemde verordering. Deze verordening zal op 10 augustus 1960 om 6 uur des voormiddags, moskouse tijd, in werking treden en eindigen om 24 uur 00.

De toelichting: Paragraaf één. In de volgende gevallen is het doden van anderen verboden: a) kinderen onder de leeftijd van zestien jaar; b) in uniform geklede militairen en leden van de militie en c) ambtenaren in dienst bij het openbare vervoer tijdens de uitoefening van hun ambtelijke funktie. Paragraaf twee. Moorden, gepleegd vóór of na de omschreven periode, alsmede moorden, gepleegd met het oogmerk om te beroven, of als gevolg van de verkrachting van een vrouw, zullen beschouwd worden als misdrijven in de zin van de wet en gestraft worden op grond van de bestaande paragrafen van het Wetboek van Strafrecht. Moskou, het Kremlin, de voorzitter van het Presidium van de Opperste Raad…

Wij brengen u nu een concert van lichte muziek…. ”

Hier is Moskou, en andere verhalen – Nikolaj Arzjak (pseudoniem van Joeli Daniel), 1966, Polak & Van Gennep.

Moskou bij ochtendgloren (foto: Dmitry Chistoprudov)

Tweeten

Spannende parallel tussen 2009 en 1638

Van Haarlem - De monnik en de begijn

John Currin - Woman of Franklin Street

Het Frans Hals Museum in Haarlem trekt een spannende parallel tussen de Amerikaanse schilder John Currin (1962) en de Nederlandse tekenaar en schilder Cornelis Cornelisz. van Haarlem (1562 -1638). Currin is ondere andere bekend van de expliciete erotiek in zijn werk.

Het Frans Hals Museum heeft Currin’s werk ‘The Woman of Franklin Street’ (2009) gehangen naast Van Haarlem’s werk ‘De monnik en de begijn’ (circa 1590). De paralellen in perversiteit en vleselijkheid zijn treffend, temeer daar Currin zijn modellen ensceneert in een weelderige 17^e eeuwse kamer (al refereren sommige details in het schilderij weer naar onze tijd, zoals het muiltje met hoge hak).   

Currin laat zich onder andere inspireren door Deense porno uit de jaren 70. Waarom? Omdat de acteurs vaak opvallend lelijk en middelbaar zijn en de interieurs niet om aan te zien (zo laat hij in een interview met NRC Handelsblad weten).

Bij het werk ‘De monnik en de begijn’ houdt het Frans Hals Museum er twee mooie theorieën op na als mogelijke verklaring bij de afgebeelde voorstelling.

De meest gangbare verklaring voor deze voorstelling van een monnik en een non is dat het een 16de-eeuwse satire zou zijn op het losbandige leven van kloosterlingen: monniken en nonnen werden vaak beschuldigd van drankzucht, vraatzucht, geldzucht en onkuis gedrag. De wijn en de vruchten zouden in dit geval wijzen op een losbandig leven.
In oude catalogi van het museum is het onderwerp van dit schilderij echter beschreven als ‘het mirakel van Haarlem’. Volgens deze legende werd een Haarlemse non beschuldigd van een verborgen zwangerschap en bevalling. Men dacht haar moederschap te kunnen bewijzen door in haar borst te knijpen: als er melk uit kwam was de beschuldiging waar. Op het schilderij is dan het moment afgebeeld dat een monnik ‘in de geneeskundige wetenschappen ervaren’ in de borst van de non knijpt. Volgens de legende gebeurde er toen een wonder: er kwam geen melk, maar wijn uit haar borst. Hiermee was de vroomheid en onschuld van de non bewezen. Wijn en vruchten wijzen in dit geval op een maagdelijk leven. Welke verklaring de juiste is, is niet zeker. (Bron: Frans Hals Museum)

Tweeten

Het Mickey Mouse gasmasker

Na de aanval op Pearl Harbour (Hawaii, 7 december 1941) werd de dreiging van een gasaanval op de Verenigde Staten, en Hawaii in het bijzonder, met de dag groter. Gasmaskers werden onder de bevolking verspreid. Voor kinderen werd een ‘Mickey Mouse gasmasker’ ontworpen om zo het schrikwekkende aanblik van het gasmasker te verzachten.



Tweeten