De symmetrie van het gelaat als indicator van het kwaad?

De website muggum.com publiceerde vandaag twee foto’s die zijn ontstaan door een foto van de Libische leider Gaddafi loodrecht te halveren en iedere helft aan te vullen met het eigen spiegelbeeld.

Harry Mulisch (1927-2010) paste deze truc al toe in zijn in 1962 verschenen reportage over het Eichmann-proces (De zaak 40/61). Daarin spiegelt hij beide gezichtshelften van Hitlers ‘schrijftafelmoordenaar’ Adolf Eichmann. Daarop vraagt Mulisch zich af of de linker figuur ‘de mens’ Eichmann zou zijn en rechts ‘het beest’ Eichmann. Of is het omgekeerd? Is rechts de tragische blik van de getuige die ziet wat voor gruwelijkheden de man links uitricht?

Kun je deze ‘psychologisering van de misdadiger’ ook loslaten op de spiegelbeeldsymmetrie van Gaddafi?

De spiegelbeeldoperatie van Eichmann levert twee zeer verschillende personages op. Dit duidt op een grote asymmetrie in Eichmanns gezicht welke kan worden verklaard door een schedelbreuk die Eichmann in zijn jongere jaren opliep bij een knokpartij. De foto van Gaddafi levert een veel bescheidener onderscheid. Het linker exemplaar lijkt wat vermoeider dan het rechter exemplaar. Rechts lijkt hij enkele jaartjes ouder. De twee volledig symmetrische moedervlekken op de rechter foto lijken cosmetische opzet. De blikken zijn nauwelijks onderscheidend. Naar analogie van Mulisch’ tweeledige interpretatie duidt de hoge mate van symmetrie in het gezicht van Gaddafi op de ongenaakbaarheid van een primitief leider. Geen ‘getuige’ te bekennen om de gruweldaden van ‘het beest’ Gaddafi te aanschouwen.

Tweeten

Roltrapvrouwtje als peilstok voor menselijke conditie

De diepe metroschachten in Russische steden eindigen onder de grond bij het huisje van de roltrapbewaarster. Vanuit een smal hokje kijkt een oudere dame omhoog de schacht in. Zij tuurt naar de eindeloze stroom reizigers die lezend, flirtend of stoïcijns starend door de schacht bewegen op de lange roltrap. Olga Chernysheva (1962, Moskou) portretteerde de toezichthouders in de Moskouse metro. Deze beelden zijn hedendaagse sporen van een verleden dat nog als de dag van gisteren rondzingt door alle niveau’s van de Russische samenleving. Chernysheva brengt die sporen aan het licht in een pakkende expositie te Utrecht.

Die metro-roltrap-cultuur is een kenschets van hedendaags Rusland op microniveau. De schelle radioreclame die de reiziger van onder tot boven escorteert, de doorgaans uniforme vormgeving van de strakke cilindervormige lampen, het vrouwelijk schoon dat zich vanuit tegengestelde richting aan je blikveld voorbij trekt. Nu en dan begeven de dienstdoende vrouwtjes zich ook zelf op de roltrap, een natte zeem met zich meetrekkend over het houten middenschot tussen twee roltrappen.

Chernysheva’s fotorapportage van de Moskouse metro uit 2007 is nu te zien in Utrecht. Behalve deze ‘djezjoernaja’s’ (dienstdoende vrouwen) zijn ook een aantal aquarellen van het Russische straatleven te bewonderen. In haar 7-minutenfilm ‘De trein’ voert de camera je mee door een Russische trein. De passagiers trekken in een continue beweging aan de kijker voorbij totdat de camera stokt bij een treinperformer die uit zijn hoofd gedichten van Ruslands beroemdste dichter, Aleksandr Poesjkin (1799 – 1837), declameert. Opnieuw legt Chernysheva heel precies de vinger op een zeer kenschetsend Russisch fenomeen, namelijk de Russische treincultuur, welke nog vele sporen uit een verleden geschiedenis met zich mee torst. De fotorapportage van buschauffeurs die wekelijks de grote afstanden tussen Russische steden trotseren, verstevigen het sentimentele onderhuidse gevoel dat het werk van Chernysheva oproept. Chernysheva leert mij scherper kijken naar de Russische samenleving.

Uit de serie 'On Duty' (2007); hele serie....

Serie in hoge resolutie....

In het museum voor actuele kunst, BAK, t/m 27 maart 2011

BAK, Lange Nieuwstraat 4, Utrecht

Tweeten

Kapitalisme = de dood

Kapitalisme = de dood (капитализм = смерть), foto Jerzy Plenzdorf

Jaroslavl (2011), 250 km ten noordoosten van Moskou.

Tweeten