De symmetrie van het gelaat als indicator van het kwaad?

De website muggum.com publiceerde vandaag twee foto’s die zijn ontstaan door een foto van de Libische leider Gaddafi loodrecht te halveren en iedere helft aan te vullen met het eigen spiegelbeeld.

Harry Mulisch (1927-2010) paste deze truc al toe in zijn in 1962 verschenen reportage over het Eichmann-proces (De zaak 40/61). Daarin spiegelt hij beide gezichtshelften van Hitlers ‘schrijftafelmoordenaar’ Adolf Eichmann. Daarop vraagt Mulisch zich af of de linker figuur ‘de mens’ Eichmann zou zijn en rechts ‘het beest’ Eichmann. Of is het omgekeerd? Is rechts de tragische blik van de getuige die ziet wat voor gruwelijkheden de man links uitricht?

Kun je deze ‘psychologisering van de misdadiger’ ook loslaten op de spiegelbeeldsymmetrie van Gaddafi?

De spiegelbeeldoperatie van Eichmann levert twee zeer verschillende personages op. Dit duidt op een grote asymmetrie in Eichmanns gezicht welke kan worden verklaard door een schedelbreuk die Eichmann in zijn jongere jaren opliep bij een knokpartij. De foto van Gaddafi levert een veel bescheidener onderscheid. Het linker exemplaar lijkt wat vermoeider dan het rechter exemplaar. Rechts lijkt hij enkele jaartjes ouder. De twee volledig symmetrische moedervlekken op de rechter foto lijken cosmetische opzet. De blikken zijn nauwelijks onderscheidend. Naar analogie van Mulisch’ tweeledige interpretatie duidt de hoge mate van symmetrie in het gezicht van Gaddafi op de ongenaakbaarheid van een primitief leider. Geen ‘getuige’ te bekennen om de gruweldaden van ‘het beest’ Gaddafi te aanschouwen.

Tweeten

Roltrapvrouwtje als peilstok voor menselijke conditie

De diepe metroschachten in Russische steden eindigen onder de grond bij het huisje van de roltrapbewaarster. Vanuit een smal hokje kijkt een oudere dame omhoog de schacht in. Zij tuurt naar de eindeloze stroom reizigers die lezend, flirtend of stoïcijns starend door de schacht bewegen op de lange roltrap. Olga Chernysheva (1962, Moskou) portretteerde de toezichthouders in de Moskouse metro. Deze beelden zijn hedendaagse sporen van een verleden dat nog als de dag van gisteren rondzingt door alle niveau’s van de Russische samenleving. Chernysheva brengt die sporen aan het licht in een pakkende expositie te Utrecht.

Die metro-roltrap-cultuur is een kenschets van hedendaags Rusland op microniveau. De schelle radioreclame die de reiziger van onder tot boven escorteert, de doorgaans uniforme vormgeving van de strakke cilindervormige lampen, het vrouwelijk schoon dat zich vanuit tegengestelde richting aan je blikveld voorbij trekt. Nu en dan begeven de dienstdoende vrouwtjes zich ook zelf op de roltrap, een natte zeem met zich meetrekkend over het houten middenschot tussen twee roltrappen.

Chernysheva’s fotorapportage van de Moskouse metro uit 2007 is nu te zien in Utrecht. Behalve deze ‘djezjoernaja’s’ (dienstdoende vrouwen) zijn ook een aantal aquarellen van het Russische straatleven te bewonderen. In haar 7-minutenfilm ‘De trein’ voert de camera je mee door een Russische trein. De passagiers trekken in een continue beweging aan de kijker voorbij totdat de camera stokt bij een treinperformer die uit zijn hoofd gedichten van Ruslands beroemdste dichter, Aleksandr Poesjkin (1799 – 1837), declameert. Opnieuw legt Chernysheva heel precies de vinger op een zeer kenschetsend Russisch fenomeen, namelijk de Russische treincultuur, welke nog vele sporen uit een verleden geschiedenis met zich mee torst. De fotorapportage van buschauffeurs die wekelijks de grote afstanden tussen Russische steden trotseren, verstevigen het sentimentele onderhuidse gevoel dat het werk van Chernysheva oproept. Chernysheva leert mij scherper kijken naar de Russische samenleving.

Uit de serie 'On Duty' (2007); hele serie....

Serie in hoge resolutie....

In het museum voor actuele kunst, BAK, t/m 27 maart 2011

BAK, Lange Nieuwstraat 4, Utrecht

Tweeten

Kapitalisme = de dood

Kapitalisme = de dood (капитализм = смерть), foto Jerzy Plenzdorf

Jaroslavl (2011), 250 km ten noordoosten van Moskou.

Tweeten

Ovenfabriek Auschwitz wordt herdenkingsplek

De firma Topf & Söhne was de beruchte bouwer van de crematoria van de Nazi-concentratiekampen. Het administratieve gebouw van de firma in Erfurt is nu ingericht tot herdenkingsplek. In 1942 diende een ingenieur van de onderneming, Fritz Sander, een aanvraag in voor een patent op een 'continu opererende lichaamsverbrandingsinstallatie voor massaal gebruik.' Bezoekers worden begroet met de kreet 'Altijd verheugd u van dienst te kunnen zijn'. Deze slogan is ontleend aan een brief van Topf & Söhne aan het management van concentratiekamp Auschwitz. Fotoreportage Der Spiegel.

Tweeten

Rij bij eerste McDonald's in Moskou

Tweeten

Schreeuw om vrijheid (2): het misdadige regime in Minsk

In Den Haag vond 19 januari opnieuw een protestactie plaats voor de Wit-Russische ambassade. Foto's van de actie:


Tweeten

De tijd doden in Wit-Rusland

Het vriest dat het kraakt, de snijdende wind fluit langs de weerloze houten huisjes. De scherpe geur van vochtig brandhout verdringt de mestlucht van het vee. Vereelte werkhanden breken een stuk brood. Een ratelend spinnewiel wiegt de bewoners in slaap. Een gesprek met de jonge Wit-Russische filmmaker Andrei Kutsila. Hij presenteerde tijdens het Amsterdamse Documentairefestival IDFA een beeldschone karakterisering van het Wit-Russiche platteland in zijn jongste productie ‘Dnjoeka’.

teks Jerzy Plenzdorf

Het Wit-Russische plattelandleven anno nu is er een van vervlogen tijden. Tegen de schitterende enscenering van bevroren riviertjes, besneeuwde huisjes en briesende paarden geven de Wit-Russische filmmakers Kutsila (plaats, 1983) en Nalivaiko (1985) een kijkje in het leven van een bejaard echtpaar. Victor zorgt voor de varkens en het paard Natasja, hij legt een kaartje met zijn vrienden en is stevig aan de wodka. Zijn vrouw Antonina boent, kookt, spint en zorgt voor de geiten en kippen. ’s Middags kijkt ze een soap op de televisie. Zij beklaagt zich over het alcoholgebruik van haar man. Soms kan hij niet eens meer op zijn benen staan.

Tegen deze tragische achtergrond van een hard leven straalt het licht van het altijd knisperende vuurtje. Victor doet naar oud Russisch gebruik graag een dutje op de warme bakstenen van de Russische oven (pjetsj). Met de komst van de lente verzacht het leven. Paard Natasja draaft door de wei, Victor keuvelt met vrienden op het stoepje voor het huis en Antonina zorgt dat het huishouden in het gareel blijft. ‘Vrouwen, wat heb je eraan’, moppert Victor. ‘Ze zouden ze allemaal hun hoofd moeten afhakken’. 

Tweeten

Kijkkastfotografie door Lori Nix

Lori Nix (1969) bouwt met de grootste precisie kijkdoostaferelen. Van deze miniatuurvoorstellingen maakt zij vervolgens foto’s. Niets in haar fotografie is digitaal bewerkt. Nix weet de kijker een paar seconden te bedriegen. Wanneer je vervolgens de details in haar foto’s op je inlaat werken dringt langzaam door dat je naar een gekunstelde voorstelling staat te kijken. Haar foto's 'ververven' dan tot schilderijen.

Voor meer chaotische Nix-fotografie, klik hier.

Tweeten

Russische taferelen: Moskou

Dure auto's, schaamteloos naakt tegen de achtergrond van hoogbouw beton.

Tweeten

Het Russiche wegennet, ver weg van Moskou

In de herfst, wanneer de regen en de vorst weer toeslaan, heeft de Russische automobilist genoeg te vrezen. In de regio’s Moskou en St. Petersburg liggen de wegen er doorgaans redelijk beter. Maar in het land van de negen tijdzones (tot 2010 waren dat er nog elf) is het te kostbaar om de tienduizenden kilometers wegdek goed te onderhouden. Dorpjes moeten het veelal zonder verharde wegen doen. Met hoge snelheid slalommen tussen de gaten in het wegdek en glibberen door de modder of over het ijs: voor veel Russen een risicovolle dagelijkse praktijk.

Tweeten