De dag van het vrije moorden: dystopisch meesterwerk.

Sinjavski (met baard) en Daniel in de 
beklaagdenbank tijdens het showproces

Op een bloedhete dag te Moskou in de zomer van 1960 roept de Sovjetregering per decreet 10 augustus 1960 uit tot ‘de dag van het vrije moorden’. Zo begint het satirische verhaal van de Russisch dissident schrijver Yuli Daniel (1925-1988). Daniel, die veel van zijn werk publiceerde onder het pseudoniem Nikolaj Arzjak, bekritiseert in zijn verhaal Hier is Moskou (1961) onverbloemd het Sovjetregime (op dat moment onder Chroesjtsjov). Samen met zijn vriend en dissident schrijver Andrej Sinjavski (1925-1997, vaak publicerend onder het pseudoniem Abram Terts) wordt hij in september 1965 gearresteerd. In het beruchte en door het Westen sterk veroordeelde showproces ‘Sinjavski-Daniel’ werden Daniel en Sinjavski tot respectievelijk vijf en zeven jaar werkkamp veroordeeld. Het ‘Sinjavski-Daniel’ proces wordt ook wel als de eindmarkering gezien van de relatief liberale koers onder Chroesjtsjov en een hernieuwde aanscherping van het regime onder Brezjnev.
Met zijn verhaal Hier is Moskou trekt Daniel de verordeningen van het Sovjetregime op sinistere wijze in het ridicule. Mensen moeten zich volgens Daniel niet conformeren naar de sociale norm van de Sovjetregering; zie waar dat toe kan leiden! Burgers zijn verantwoordelijk voor hun eigen lotsbestemming; de regering moet niet de enige zijn die daarover beslist.

Hieronder volgt de ijzersterke opening van Hier is Moskou met de radioboodschap van de Opperste Raad:

“ Hier is Moskou,……., hier is Moskou. Wij geven nu de tekst weer van de verordening, uitgevaardigd door de Opperste Raad van de Bond van Socialistische Sowjetrepublieken, gedateerd op 16 juli 1960. In verband met de steeds groeiende welvaart en om aan het verlangen van de brede massa’s der werkenden tegemoet te komen...zal de zondag van de tiende augustus 1960 verklaard worden tot….de dag van het vrije moorden. Op die dag zullen alle burgers van de Sowjetunie die de zestienjarige leeftijd hebben bereikt het recht hebben willekeurige andere burgers vrijelijk te doden, met uitzondering van personen als genoemd in paragraaf één van de toelichting op de voornoemde verordering. Deze verordening zal op 10 augustus 1960 om 6 uur des voormiddags, moskouse tijd, in werking treden en eindigen om 24 uur 00.

De toelichting: Paragraaf één. In de volgende gevallen is het doden van anderen verboden: a) kinderen onder de leeftijd van zestien jaar; b) in uniform geklede militairen en leden van de militie en c) ambtenaren in dienst bij het openbare vervoer tijdens de uitoefening van hun ambtelijke funktie. Paragraaf twee. Moorden, gepleegd vóór of na de omschreven periode, alsmede moorden, gepleegd met het oogmerk om te beroven, of als gevolg van de verkrachting van een vrouw, zullen beschouwd worden als misdrijven in de zin van de wet en gestraft worden op grond van de bestaande paragrafen van het Wetboek van Strafrecht. Moskou, het Kremlin, de voorzitter van het Presidium van de Opperste Raad…

Wij brengen u nu een concert van lichte muziek…. ”

Hier is Moskou, en andere verhalen – Nikolaj Arzjak (pseudoniem van Joeli Daniel), 1966, Polak & Van Gennep.

Moskou bij ochtendgloren (foto: Dmitry Chistoprudov)

Tweeten